09-10-2007
Προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο: Οι «δύσκολες» μέρες του μήνα
Μπερή Δέσποινα, ιατρός
Μήπως ορισμένες ημέρες του μήνα, για κάποιον «ανεξήγητο» λόγο, αισθάνεστε και εσείς έντονο εκνευρισμό, ξεσπάτε σε κλάματα για ασήμαντα αίτια, τα διάφορα προβλήματα σας φαίνονται ανυπέρβλητα και, εκτός από όλα αυτά, νιώθετε ότι το σώμα σας έχει πρηστεί, με αποτέλεσμα να μη χωράτε στα ρούχα σας; Αν ναι, τότε πιθανότατα αντιμετωπίζετε το σύνδρομο προεμμηνορρυσιακής τάσης (ΠΕΣ), το οποίο παρατηρείται, με διαφορετική ένταση, στις περισσότερες από τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.
Τι είναι το προεμηνορρυσιακό σύνδρομο (ΠΕΣ)
Το ΠΕΣ αναφέρεται σε ένα σύνολο δυσάρεστων οργανικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων, τα οποία εμφανίζονται περίπου μία με δύο εβδομάδες πριν από την εμμηνορρυσία και σχετίζονται άμεσα με τις ορμονικές μεταβολές που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου του γυναικείου κύκλου. Στα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνονται οι μεταβολές της διάθεσης, της όρεξης και διάφορες οργανικές ανωμαλίες.
Ο γυναικείος κύκλος χωρίζεται σε δύο φάσεις που σχετίζονται με την ωορρηξία, η οποία συμβαίνει περίπου στο μέσο του εμηνορρυσιακού κύκλου. Τα συμπτώματα του ΠΕΣ παρατηρούνται πάντα στο δεύτερο ήμισυ του κύκλου (ωχρινοποιητική φάση) και διαρκούν μέχρι το πέρας της περιόδου.
Το σύνδρομο μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας, με κορύφωση της συχνότητάς του μεταξύ της δεύτερης και της τρίτης δεκαετίας της ζωής. Αν εκδηλωθεί μία φορά, τότε το πιθανότερο είναι ότι τα συμπτώματα θα συνεχίσουν να παρατηρούνται, με διαφορετική ένταση από κύκλο σε κύκλο, μέχρι την εμμηνόπαυση.
Υπολογίζεται ότι περίπου το 60% των γυναικών πάσχει από ΠΣ, αλλά μόνο στο 5% τα συμπτώματα είναι τόσο σοβαρά, ώστε να περιορίζουν τις καθημερινές δραστηριότητες της γυναίκας.
Ποια είναι τα συμπτώματα
Έχει συσχετιστεί με πολλά συμπτώματα (περίπου 150) σε διάφορα συστήματα του οργανισμού, αλλά πολύ σπάνια παρατηρούνται όλα στην ίδια πάσχουσα. Τα συμπτώματα μπορούν να χωριστούν στις παρακάτω κατηγορίες:
Μεταβολές της διάθεσης ή αγχώδεις εκδηλώσεις: κατάθλιψη, εριστική διάθεση, θυμός, κλάμα χωρίς ιδιαίτερο λόγο, απάθεια, συναισθηματική αστάθεια, μεταβολές της σεξουαλικής επιθυμίας, άγχος και επιδείνωση των συμπτωμάτων προϋπάρχοντος ψυχιατρικού νοσήματος. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να παρατηρηθεί τάση απομόνωσης από το οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον.
Μεταβολές της όρεξης: μεγάλη επιθυμία για γλυκές ή αλμυρές τροφές, συνήθως σοκολάτα, καθώς και για λιπαρά τρόφιμα και αμυλώδη.
Διαταραχές της προσοχής/αδυναμία συγκέντρωσης: σύγχυση, δυσκολία προσήλωσης, επιρρέπεια σε ατυχήματα, διαταραχές μνήμης, μείωση των εργασιακών επιδόσεων.
Οργανικές μεταβολές: ευαισθησία στους μαστούς, αίσθημα ‘πρηξίματος’ του σώματος, μετεωρισμός κοιλίας, οίδημα των χεριών και των ποδιών, ημικρανίες , οσφυαλγία, εμφάνιση ακμής, μεταβολές του επιπέδου ενεργητικότητας-εύκολη κόπωση,αϋπνίες, ναυτία.
Να σημειώσουμε ότι μία με δύο ημέρες πριν από την περίοδο, ο εκνευρισμός και η ευερεθιστότητα που μπορεί να μας προκαλούν επιθετική συμπεριφορά κορυφώνονται, ενώ με την έλευση της περιόδου τα ψυχολογικά συμπτώματα παρουσιάζουν ύφεση. Αντιθέτως, τα σωματικά συμπτώματα συνήθως συνεχίζουν για τις πρώτες δύο με τρεις ημέρες της εμμηνορρυσίας.
Το ΠΕΣ δεν θα πρέπει να συγχέεται με τη δυσμηνόρροια, η οποία αναφέρεται σε έντονο πόνο κατά τη διάρκεια της εμμηνορρυσίας και όχι πριν από αυτήν, και χαρακτηρίζεται από έντονες συσπάσεις της μήτρας.
Πού οφείλεται το ΠΕΣ
Τα σωματκά συμπτώματα σχετίζονται κυρίως με την αυξημένη παραγωγή προσταγλανδινών. Η λήψη μη-στεροειδών αντιφλεγμονωδών δισκίων, ξεκινώντας μία με δύο ημέρες πριν από την αναμενόμενη ημερομηνία έναρξης των συμπτωμάτων, βοηθά στον κατευνασμό τους. Προσέχετε όμως, γιατί αυτά τα φάρμακα μπορεί να ερεθίσουν το στομάχι σας και να προκαλέσουν τελικά περισσότερο «κακό» παρά «καλό».
Οι εναλλαγές της διάθεσης και της όρεξης έχουν διαφορετική αιτία και σχετίζονται με ένα νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου, τη σεροτονίνη, και τις μεταβολές των επιπέδων διαφόρων άλλων νευροδιαβιβαστών, που ονομάζονται «ενδογενή οπιούχα» και εικάζεται ότι ρυθμίζουν τη διάθεση του ατόμου.
Οι μεταβολές των οιστρογόνων και της προγεστερόνης, δηλαδή των δύο κύριων γυναικείων ορμονών, στο τέλος του εμμηνορρυσιακού κύκλου επηρεάζουν, με κάποιον άγνωστο ακόμη τρόπο που πιθανότατα σχετίζεται με τις παραπάνω ουσίες, τη λειτουργία του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα την κακή διάθεση της γυναίκας και τη λαχτάρα για συγκεκριμένες τροφές (όπως σοκολάτα).
Οι εναλλαγές της διάθεσης είναι ηπιότερες όταν ο εγκέφαλος διεγείρεται να παράγει επιπρόσθετη ποσότητα σεροτονίνης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω κατανάλωσης τροφών που περιέχουν σάκχαρα και κυρίως άμυλο, όπως οι πατάτες, το ψωμί , τα γλυκά κ.ά. Έτσι εξηγείται και η λαχτάρα για γλυκές τροφές.
Πώς θα αντιμετωπίσετε τα συμπτώματα του ΠΕΣ
Κατ’αρχάς, προσπαθήστε να αλλάξτε τον τρόπο ζωής σας
Σε πολλές περιπτώσεις η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής έχει οδηγήσει σε αξιοσημείωτη ύφεση της συμπτωματολογίας. Η τακτική άσκηση μέτριας έντασης τρεις με τέσσερις φορές την εβδομάδα βελτιώνει τη διάθεση αλλά και τη φυσική σας κατάσταση. Οι γυναίκες που αθλούνται συστηματικά εμφανίζουν λιγότερα ή ηπιότερης έντασης συμπτώματα ΠΕΣ.
Η ελάττωση της ποσότητας αλατιού που καταναλώνετε μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του μετεωρισμού της κοιλίας και του οιδήματος των άκρων. Επίσης, ιδιαίτερα ωφέλιμη είναι η διατροφή που περιλαμβάνει πολλούς σύνθετους υδατάνθρακες και μικρή ποσότητα απλών σακχάρων. Η ελάττωση της ποσότητας καφεΐνης και αλκοόλ συντελεί στην ελάττωση της ευερεθιστότητας και των μεταβολών της διάθεσης.
Ωφέλιμες μπορεί να φανούν και οι διάφορες τεχνικές χαλάρωσης, όπως ο διαλογισμός και η γιόγκα, οι οποίες ανακουφίζουν από τα δυσάρεστα οργανικά συμπτώματα και καταστέλλουν το άγχος.
Η αυτογνωσία θα σας βγάλει πολλές φορές από δύσκολη θέση
Οι γυναίκες που εμφανίζουν ήπια συμπτώματα και αποδέχονται την «πάθησή» τους προσαρμόζονται ικανοποιητικά στις μηνιαίες εναλλαγές της διάθεσης και της ενέργειάς τους.
Θυμηθείτε ότι η κατάσταση είναι μεν δυσάρεστη, αν διατηρήσετε μια θετική στάση απέναντί της, θα ωφεληθείτε σημαντικά. Αν, για παράδειγμα, έχετε συνειδητοποιήσει ότι πριν από την περίοδο είστε υπερβολική στις εκδηλώσεις σας ή ιδιαίτερα νευρική, είναι προτιμότερο να αναβάλετε τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων για αργότερα. Αν εκνευρίζεστε και θυμώνετε, καταγράψτε τα αίτια του θυμού σας και επανεξετάστε αν είχατε δίκιο, αργότερα, όταν θα είστε πιο ήρεμη.
Μη βιάζεστε να αντιδράσετε. Θα αποφύγετε έτσι τυχόν εντάσεις που ενδέχεται να δημιουργηθούν μεταξύ των οικείων προσώπων σας ή στον εργασιακό σας χώρο, χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος. Παρατηρώντας τον εαυτό σας, σιγά σιγά θα μάθετε να αναγνωρίζετε τα συμπτώματα και να βρίσκετε τους κατάλληλους τρόπους αντιμετώπισής τους.
Η σημασία της υποστήριξης από τον κοινωνικό περίγυρο
Η ψυχολογική υποστήριξη από τα οικεία πρόσωπα κατά τη διάρκεια του ΠΕΣ, ιδίως από το σύντροφο, έχει τεράστια σημασία. Μη διστάζετε να εκφράσετε τα συναισθήματά σας και να ζητήσετε την κατανόηση και τη συμπαράστασή του, γι’ αυτές τις «δύσκολες» ημέρες του μήνα.
Πόσο βοηθούν τελικά οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία
Υπάρχουν ενδείξεις ότι το ασβέστιο έχει τη δυνατότητα να κατευνάσει τα συμπτώματα του ΠΕΣ, όπως επίσης και οι μικρές δόσεις μαγνησίου και βιταμίνης Ε. Ελεγχόμενες μελέτες έδειξαν ότι, παρά την προηγούμενη αντίθετη πεποίθηση, η βιταμίνη Β6 δεν σχετίζεται με παρόμοια δράση.
Πώς θα αντιμετωπίσετε τα οργανικά συμπτώματα
Εάν οι προσπάθειές σας να αντιμετωπίσετε τα συμπτώματα αλλάζοντας τη διατροφή σας και ασκούμενες τακτικά αποβούν άκαρπες, μην απογοητεύεστε: υπάρχουν και άλλοι τρόποι. Απευθυνθείτε στο γιατρό σας, ο οποίος θα σας συνταγογραφήσει τη θεραπευτική αγωγή που είναι κατάλληλη για σας.
Υπάρχουν διάφορα εναλλακτικά θεραπευτικά σχήματα. Τα διουρητικά βοηθούν στην ελάττωση της κατακράτησης υγρών και ελαττώνουν το αίσθημα πρηξίματος και το μετεωρισμό της κοιλίας (πρήξιμο κοιλιάς). Κάποιες γυναίκες ωφελούνται από τη χρησιμοποίηση αντισυλληπτικών δισκίων. Τέλος, τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη, όπως η ιβουπροφένη, βοηθούν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του ΠΕΣ.
Η επάλειψη του στήθους με έλαιο από Evening Primrose oil ανακουφίζει από το αίσθημα τάσης των μαστών. Διάφορα φυτικά εκχυλίσματα χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση από τα συμπτώματα. Ένα από αυτά είναι και το εκχύλισμα λυγαριάς, οι ευεργετικές ιδιότητες του οποίου είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Τα φυτικά εκχυλίσματα θα τα βρείτε στα καταστήματα υγιεινής διατροφής και καλλυντικών.
Μεταβολές της διάθεσης
Οι έντονες μεταβολές της διάθεσης ονομάζονται Προεμμηνορρυσιακή Δυσφορική Διαταραχή (ΠΔΔ). Τα συμπτώματα αυτού του συνδρόμου μοιάζουν με αυτά της κατάθλιψης, αλλά παρατηρούνται μόνο κατά το διάστημα της μιας με δύο εβδομάδων που προηγούνται της περιόδου.
Όταν υπάρχει υπόνοια αυτής της διαταραχής, ο γιατρός σας θα σας ζητήσει να καταγράψετε πότε εμφανίζονται τα συμπτώματα μέσα στο διάστημα τριών μηνών, έτσι ώστε να διαπιστωθεί αν περιορίζονται στις ημέρες που προηγούνται της εμμηνορρυσίας.
Αν τεθεί διάγνωση ΠΔΔ, μπορεί να χρειαστεί να λάβετε κάποιο αντικαταθλιπτικό σκεύασμα είτε για το διάστημα των τελευταίων 15 ημερών του κύκλου είτε σε συνεχή βάση. Αυτό θα το αποφασίσετε από κοινού με το γιατρό σας. Αν δεν πρόκειται για την παραπάνω διαταραχή, η αντιμετώπιση είναι διαφορετική και θα χρειαστεί να εξεταστείτε από γιατρό ειδικευμένο σε θέματα διαταραχών συμπεριφοράς.
ΠΕΣ και εμμηνόπαυση
Τα προεμμηνορυσιακά συμπτώματα μπορεί να επιδεινωθούν προσωρινά κατά την περίοδο που προηγείται της εμμηνόπαυσης (περιεμμηνόπαυση). Όμως, όταν η γυναίκα μπει πια στην εμμηνόπαυση, τα συμπτώματα του ΠΕΣ εξαφανίζονται.
Διατηρήστε θετική στάση
Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι τη μεγαλύτερη βοήθεια την προσφέρουμε οι ίδιες στον εαυτό μας και όχι τα επιπρόσθετα φαρμακευτικά μέτρα. Γι΄ αυτό προσπαθήστε να χαλαρώσετε, να κατανοήσετε τι ακριβώς σας συμβαίνει και να εξηγήσετε και στους οικείους σας το λόγο της «περίεργης» συμπεριφοράς σας. Μόνο έτσι θα μπορέσουν και εκείνοι να σας βοηθήσουν.
Να θυμάστε ότι η αισιόδοξη αντιμετώπιση της κατάστασης είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος καταπολέμησής της!
