ΦΙΜΩΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΤΟΜΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Φίμωση και περιτομή στα παιδιά

Περίληψη: Η περιτομή στους άνδρες είναι μια χειρουργική επέμβαση που εφαρμόζεται από τα αρχαία χρόνια. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, αποτελεί θέμα συζήτησης το γεγονός ότι πολλές επεμβάσεις πε-ριτομής γίνονται άσκοπα. Η πιο συχνή ιατρική ένδειξη για περιτομή είναι η παθολογική φίμωση. Όμως, εξακολουθεί να υπάρχει σύγχυση όσον αφορά την ακριβή έννοια του όρου φίμωση, η οποία δεν δια­χωρίζεται πάντα από τη φυσιολογική φίμωση, που αποτελεί μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του πέ­ους. Η χειρουργική αφαίρεση της ακροποσθίας θα πρέπει να περιορίζεται σε βλάβες που δεν ανταπο­κρίνονται σε εναλλακτικές θεραπείες, όπως τα τοπικά στεροειδή, η συμφυσιόλυση και η πλαστική της ακροποσθίας. Η καλύτερη κατανόηση των διαταραχών της ακροποσθίας από την πλευρά του παιδιά­τρου θα μπορούσε να αποτρέψει αρκετές παραπομπές στα εξωτερικά ιατρεία της παιδοχειρουργικής.

Εισαγωγή

Η ακροποσθία αποτελεί φυσιολογικό μέ­ρος του πέους και σχηματίζει το ανατομικό κάλυμμα της βαλάνου. Κάποιοι λαοί έχουν καθιερώσει την αφαίρεση της ακροποσθίας των παιδιών, για να συμμορφωθούν με τα κοι­νωνικά τους πρότυπα, ενώ άλλοι την αποδέ­χονται ως φυσιολογικό μέρος του συνόλου των γεννητικών οργάνων (1). Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τη μη ύπαρξη ακροπο­σθίας που καλύπτει τη βάλανο ως κοινωνικά απαράδεκτη και άσχημη (2). Για θρησκευτι­κούς και πολιτισμικούς λόγους, καθώς και λό­γω έλλειψης κατανόησης της δομής, λειτουρ­γίας και ανάπτυξης της ακροποσθίας, η χει­ρουργική των γεννητικών οργάνων έχει γίνει δημοφιλής τις τελευταίες χιλιετίες, καθιστώ­ντας την ακροποσθία δυσφημιστική, επικίν­δυνη και μη υγιή ανατομική δομή του ανθρώ­πινου σώματος.

Η πιο συχνή ιατρική ένδειξη για περιτομή είναι η παθολογική φίμωση. Όμως, ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να υπάρχει σύγχυση όσον αφορά την ακριβή έννοια του όρου φίμωση, η οποία δεν διαχωρίζεται πάντα από τη φυσιολο­γική φίμωση, που αποτελεί μέρος της φυσιο­λογικής ανάπτυξης του πέους. Παρότι, λοιπόν, σήμερα έχουν διατυπωθεί κατευθυντήριες οδηγίες για τη διενέργεια της περιτομής, οι πε­ρισσότερες περιτομές βασίζονται περισσότερο σε θρησκευτικούς λόγους παρά σε τεκμηριω­μένες ιατρικές ενδείξεις. Σκοπός της παρού­σας εργασίας είναι η διασαφήνιση του όρου φί­μωση, ο διαχωρισμός του από τη φυσιολογική φίμωση, η επαναξιολόγηση των ιατρικών εν­δείξεων της περιτομής, καθώς και η παρουσία­ση εναλλακτικών μεθόδων περιτομής, λαμβά­νοντας υπόψη τα δεδομένα της πρόσφατης βι­βλιογραφίας. Όμως, πριν γίνει ανασκόπηση των σύγχρονων απόψεων για την περιτομή, θα πρέπει να γίνει κατανοητή η φυσιολογική ανα­τομία και λειτουργία της ακροποσθίας.

Φυσιολογική ανατομία και ανάπτυξη

Η ακροποσθία αποτελεί έναν εξειδικευμένο, συνδετικό βλεννογονοδερματικό ιστό που μοιάζει με εκείνο των βλεφάρων, των μικρών χειλέων του αιδοίου και του πρωκτού. Αποτελείται από το εξω­τερικό επιθήλιο, που καλύπτει τη βάλανο και το στόμιο της ουρήθρας, και το εσωτερικό επιθήλιο και εξασφαλίζει λιγότερους εξωτερικούς ερεθισμούς ή μολύνσεις (1). Επίσης, η ακροποσθία συμβάλλει στη λίπανση της βαλάνου και τη διευκόλυνση της ολί­σθησης της κατά τη σεξουαλική επαφή. Η μοναδική της νεύρωση συμβάλλει στη λειτουργία της ως ερω-τογενούς ζώνης.

Η ανάπτυξη της ακροποσθίας είναι ατελής στα νεογέννητα αγόρια. Τις πρώτες ημέρες της ζωής συμφύεται σε ήπιο βαθμό με τη βάλανο, ωστόσο η σύμφυση αυτή γίνεται ισχυρότερη κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους. Σε περιστατικά όπου έγινε περι-τομή σε αυτή την ηλικία, δεν βρέθηκαν παθολογικά χαρακτηριστικά στην ιστολογική εξέταση στην πε­ριοχή αυτή και το φαινόμενο αυτό δεν θεωρείται φί­μωση με την παθολογική έννοια, αλλά περισσότερο αναφέρεται ως “φυσιολογική φίμωση” ή απλά ως “μη κατασπώμενη ακροποσθία” (3). Ο διαχωρισμός από τη βάλανο και η ανάσπαση της ακροποσθίας συμβαίνει σε διάφορες ηλικίες. Οι συμφύσεις δια­χωρίζονται αυτόματα, συνήθως κατά τη βρεφική ηλικία, και δεν χρειάζονται ειδικούς χειρισμούς. Η φυσιολογική φίμωση μειώνεται με την ηλικία, όπως φαίνεται από διάφορες μελέτες (4). Σύμφωνα με τον Gairdner, η έλξη της ακροποσθίας προς τα πίσω επιτυγχάνεται μέχρι το Ιο έτος στο 50% των αγο­ριών, έως το 2ο έτος στο 75% και έως την ηλικία των 3 ετών στο 90% των αγοριών. Η ανάπτυξη της ακρο­ποσθίας περιγράφηκε επίσης από τον Oster, σύμ­φωνα με τον οποίο βρέθηκε ότι οι επιπτώσεις των συμφύσεων της ακροποσθίας μειώθηκαν από 70% στην ηλικία των 6-7 ετών σε 5% στην ηλικία των 16-17 ετών. Δεν υπάρχει, επομένως, προθεσμία γι` αυτό και σε μικρό ποσοστό αγοριών η ακροποσθία δεν έχει κατασπαστεί πλήρως μέχρι την εφηβεία. Επομένως, μια μη κατασπώμενη ακροποσθία σε παιδί πριν από την εφηβεία δεν θεωρείται νόσος και δεν χρειάζεται θεραπεία.

Φροντίδα της φυσιολογικής ακροποσθίας

Η φυσιολογική ακροποσθία δεν χρειάζεται ιδιαί­τερη φροντίδα, ούτε περαιτέρω καθαριότητα από άλλα σημεία του σώματος σε παιδιά μικρής ηλικίας, ούτε και είναι απαραίτητη η έλξη της. Η έλξη προς τα πίσω της ανώριμης ακροποσθίας θα πρέπει να αποφεύγεται για την αποφυγή ουλής, αιμορραγίας, φίμωσης ή ψυχολογικού τραύματος (1). Πολλές φο­ρές, στη βρεφική ηλικία μια μη κατασπώμενη ακρο­ποσθία σχετίζεται με διόγκωση δίκην μπαλονιού (ballooning) κατά την ούρηση. Το φαινόμενο αυτό είναι αυτοπεριοριζόμενο και υποχωρεί όταν η ακρο­ποσθία μπορεί να κατασπαστεί φυσιολογικά. Σε απουσία παθολογικής φίμωσης, το ballooning δεν είναι ενδεικτικό απόφραξης του ουροποιητικού (3). Η παραγωγή σμήγματος από την εσωτερική επιφά­νεια της ακροποσθίας, που συμβάλλει στον διαχω­ρισμό της ακροποσθίας από τη βάλανο, και η απο­βολή αυτού του σμήγματος συχνά εκλαμβάνονται εσφαλμένα ως λοίμωξη. Η άθροιση του σμήγματος είναι δυνατό να οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας κιτρι­νωπής διόγκωσης στο δέρμα της ακροποσθίας, που εσφαλμένα μπορεί να εκληφθεί ως σμηγματογόνος κύστη ή ακόμη και ως όγκος. Μετά την εφηβεία, η ακροποσθία πρέπει να έλκεται και να καθαρίζεται, λόγω της ορμονικής δραστηριότητας στην περιοχή.

Φίμωση

Η φίμωση προκαλείται από ένα σφικτό δακτύλιο ινώδους ιστού στην ακροποσθία, που δεν επιτρέπει την έλξη της ακροποσθίας προς τα πίσω, ώστε να γί­νει ορατή η βάλανος. Μπορεί να προκύ­ψει από προσπάθειες βίαιης έλξης της ακροποσθίας προς τα πίσω, συνεπεία λανθασμένης συμβουλής, από υποτροπιάζουσα βαλανίτιδα ή από ατελή περι-τομή. Η κατάσταση αυτή είναι διαφορετική από την περίπτωση της αδυναμίας ανάσπασης της ακροπο­σθίας, η οποία αποτελεί συνήθως ένα φυσιολογικό εύρημα σε πολλά αγόρια (φυσιολογική φίμωση) (5). Στην τελευταία περίπτωση, η ήπια προς τα πίσω έλ­ξη της ακροποσθίας οδηγεί σε αποκάλυψη της κο­ρυφής της βαλάνου, όμως οι συμφύσεις εμποδίζουν την περαιτέρω έλξη. Οι δύο καταστάσεις πολλές φορές είναι δύσκολο να διακριθούν και η φίμωση μπορεί να διαγνωστεί μόνο αναδρομικά, στην περί­πτωση που δεν υπάρχει καθόλου βελτίωση στη δυ­νατότητα έλξης της πόσθης.

Η φίμωση εμποδίζει την παροχέτευση του χώρου μεταξύ της ακροποσθίας και της βαλάνου, με αποτέ­λεσμα τη συσσώρευση ούρων και σμήγματος. Επα­κόλουθο είναι μια ήπια χρόνια φλεγμονή, που επι­δεινώνει τη φίμωση. Η διόγκωση δΐκην μπαλονιού της ακροποσθίας κατά την ούρηση αποτελεί σημείο απόφραξης του ουροποιητικού στην κατάσταση αυ­τή. Συνήθη συμπτώματα είναι η μη κατασπώμενη ακροποσθία, ο ερεθισμός ή η αιμορραγία από το άνοιγμα της ακροποσθίας, η χρόνια επίσχεση ού­ρων, που μπορεί να επιπλακεί με δευτεροπαθή ενούρηση, ή αποφρακτικά φαινόμενα στο ανώτερο ουροποιητικό σύστημα (2).

Έχει αναφερθεί ότι η επίπτωση της παθολογικής φίμωσης στα αγόρια είναι 0,4 περιπτώσεις/1000 αγόρια τον χρόνο ή ότι 0,6% των αγοριών προσβάλ­λονται μέχρι το 15ο έτος της ηλικίας τους. Το ποσο­στό, όμως, των αγοριών που υφίσταται περιτομή στην Αγγλία είναι 8 φορές μεγαλύτερο από το ποσο­στό των αγοριών με παθολογική φίμωση (6).

Θεραπεία τηςφίμωσης

Η φίμωση πρέπει να αντιμετωπίζεται θεραπευ­τικά όταν συνοδεύεται από την παρουσία κλινικών συμπτωμάτων απόφραξης της ουροφόρου οδού ή λοίμωξη. Αν ένα παιδί αφεθεί με φίμωση, θα εμφα­νίζει άλγος κατά την ερωτική επαφή στην ενήλικη ζωή, λόγω βλάβης της ακροποσθίας. Κάτω από την ακροποσθία θα εμφανιστεί ήπια χρόνια φλεγμονή και, αν αυτή η φλεγμονή επιμείνει για δεκαετίες, εί­ναι δυνατό να οδηγήσει σε καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου της βαλάνου αργότερα στην ενήλικη ζωή.

Από τη στιγμή που θα γίνει η διάγνωση της φί­μωσης, οι θεραπείες που είναι διαθέσιμες περιλαμ­βάνουν τοπικά στεροειδή, συμφυσιόλυση, πλαστική της ακροποσθίας και περιτομή. Οι ενδείξεις για τις εναλλακτικές της περιτομής θεραπείες της φίμω­σης είναι η υποτροπιάζουσα βαλανοποσθίτιδα, οι ουλές του χείλους της ακροποσθίας (από τραυματι­σμούς στην προσπάθεια διάνοιξης) και τα τοπικά ενοχλήματα από συγκέντρωση κυττάρων που απο-πίπτουν. Οι εναλλακτικές θεραπείες θα πρέπει να προηγούνται της χειρουργικής επέμβασης μόνο όταν δεν υπάρχει απόλυτη ένδειξη άμεσης χειρουρ­γικής παρέμβασης και δεν αποτελούν καθιερωμένες τακτικές αντιμετώπισης της φίμωσης.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της φίμωσης με τοπικά στεροειδή υποστηρίζεται από αρκετές μελέ­τες, με ποσοστό αποκατάστασης 80% των περιπτώ­σεων (3). Γίνεται τοπική εφαρμογή στεροειδούς κρέμας (0,05%betamethasone) δύο φορές την ημέ­ρα, για μία, δύο ή τέσσερις εβδομάδες, η οποία είναι μια ασφαλής, απλή και φθηνή λύση. Γίνεται απαλή έλξη της ακροποσθίας, χωρίς να προκληθεί πόνος, και εφαρμογή ενός ικανού πάχους στρώματος κρέ­μας στο πιο στενό μέρος της ακροποσθίας. Αν μετά από 3 μήνες δεν είναι δυνατό να γίνει έλξη της ακροποσθίας, η θεραπεία σταματάει.

Σε περιπτώσεις που υπάρχουν ασύμμετρες ή εμ­φανείς συμφύσεις μεταξύ της ακροποσθίας και της βαλάνου, μπορεί να εφαρμοστεί η συμφυσιόλυση, μια απλή επέμβαση που μπορεί να γίνει υπό τοπική αναισθησία (7). Όμως, είναι σημαντικό να αναφερ­θεί ότι η προσπάθεια διάνοιξης της ακροποσθίας πρέπει να γίνει από έμπειρο χειρουργό, για να απο­φύγουμε τραυματισμούς στο χείλος της ακροπο­σθίας, οι οποίοι μπορούν να δημιουργήσουν ουλή και δευτερογενή φίμωση.

Μια άλλη εναλλακτική μέθοδος θεραπείας της φίμωσης, η πλαστική της ακροποσθίας, αποτελεί πιο εύκολη, γρήγορη και ασφαλή επέμβαση από την περιτομή και περιλαμβάνει την επιμήκη τομή του φιμωτικού δακτυλίου με εγκάρσια συρραφή, χωρίς αφαίρεση ιστού (Εικόνα 2) (8).Έχουν προταθεί αρ­κετές εναλλακτικές επεμβάσεις, με λιγότερες επι­πλοκές, που στοχεύουν στη διεύρυνση της ακροπο­σθίας, ώστε να κατασπάται πιο εύκολα και να έχει καλύτερη υγιεινή, ενώ παράλληλα διατηρείται η φυ­σιολογική αισθητική εμφάνιση του πέους. Με την πλαστική της ακροποσθίας επιτυγχάνεται καλύτερο λειτουργικό και αισθητικό αποτέλεσμα και πολύ μι­κρότερο ποσοστό μετεγχειρητικών επιπλοκών, σε σχέση με την περιτομή.

Εφόσον αποτύχουν οι προηγούμενες μέθοδοι, θα πρέπει να εφαρμόζεται η περιτομή, η οποία, όπως κάθε επέμβαση, θεωρείται τραυματική για το παιδί, ενώ είναι μη αναστρέψιμη και θα πρέπει να αποτελεί τελευταία λύση. Οι ενδείξεις για περιτο­μή, σύμφωνα με το The Royal College of Surgeons of England (9), φαίνονται στον Πίνακα 1. Η ξηρωτι-κή αποφρακτική βαλανίτιδα δεν θεωρείται πλέον μορφή φίμωσης που απαιτεί χειρουργική θεραπεία (7). Με τις νεότερες θεραπείες που προαναφέρθη­καν, το ποσοστό της περιτομής μειώνεται αναγκα­στικά (10).

Συζήτηση

Έχει παρατηρηθεί ότι πολλές φορές η περιτομή γίνεται άσκοπα. Η περιτομή θα πρέπει να γίνεται μόνον όταν υπάρχουν απόλυτα σαφή κλινικά δεδο­μένα, επειδή πολλές φορές παρουσιάζονται σοβα­ρές μετεγχειρητικές επιπλοκές, όπως συμφύσεις της βαλάνου, στένωση της ουρήθρας, ουρηθρχκό συρίγγιο, αιμορραγία ή λοίμωξη, οι οποίες μπορεί να χρειαστούν χειρουργική θεραπεία (11). Το ποσο­στό των επιπλοκών ποικίλλει από 0,06% έως 55% (12) και πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι αδικαιολόγητες περιτομές αποτελούν μια μορφή κακοποίησης του παιδιού, που ενδέχεται να του αφήσει ψυχολογικά τραύματα.

Σύμφωνα με τις οδηγίες της Αμερικανικής Ακα­δημίας Παιδιατρικής του 1999 (13), που επαναδια-τυπώθηκαν το 2005 (14), η περιτομή, ειδικά όταν εκτελείται πριν από την ηλικία του ενός έτους, μειώ­νει τον κίνδυνο των λοιμώξεων του ουροποιητικού, ιδιαίτερα σε νεογνά με υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του ουροποιητικού ή με γνωστή ανο>μαλία του ουρο­ποιητικού, όπο>ς η κυστεοουρητηρική παλινδρόμη­ση (3), χωρίς όμως να μειώνεται ο κίνδυνος νεφρικής βλάβης, καθώς και ο μελλοντικός κίνδυνος για την ανάπτυξη καρκίνου του πέους ή σεξουαλικώς μετα­διδόμενων νοσημάτων στην ενήλικη ζωή. Όμως, τα δεδομένα αυτά δεν είναι επαρκή για να καθιερώσουν τη νεογνική περιτομή ως επέμβαση ρουτίνας

(13,14,15). Αντικρουόμενες πάντως είναι και οι από­ψεις για το αν η επέμβαση θα πρέπει να γίνεται σε όλα τα νεογέννητα. Οι γονείς όλων των νεογέννητων αγοριών θα πρέπει να λαμβάνουν ακριβή και αμερό­ληπτη ενημέρωση, καθώς και να έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν την απόφαση τους.

Στην Αγγλία, το ποσοστό των περιτομών μειώ­θηκε από 35%, στις αρχές του 1930, στο 6,5% στα μέσα του 1980. Παρ` όλα αυτά, όμοος, θεωρείται ότι τα 2/3 των επεμβάσεων ήταν άσκοπες, εφόσον οι περισσότερες περιτομές έγιναν σε ηλικία κάτω των 5 ετών, όπου η παθολογική φίμωση θεωρείται σπά­νια (16). Γενικότερα, υπάρχει μια σύγχυση όσον αφορά στον όρο φίμιοση και πολλά παιδιά θεωρείται ότι έχουν παθολογική φίμωση και οδηγούνται άσκο­πα στο χειρουργείο. Σχετική μελέτη δείχνει ότι υπάρχουν διαφορές στην κλινική άποψη, μεταξύ παιδιάτρων και χειρουργών, όσον αφορά τις ενδεί­ξεις για περιτομή. Οι χειρουργοί πρότειναν περισ­σότερο την περιτομή ως λύση, πιθανότατα συμβάλ­λοντας στον αυξημένο αριθμό άσκοπων περιτομών (17). Στη Σκανδιναβία, το ποσοστό των περιτομών είναι μικρότερο από 2% (16). Η περιτομή, όμως, παραμένει αρκετά δημοφιλής οτις Ηνωμένες Πολι­τείες Αμερικής, με ποσοστό 60% (πτώση από το 80% το 1970), ενώ το 80% των Αμερικανών ανδρών έχει υποστεί περιτομή στην παιδική ηλικία, γεγονός που επηρεάζει κατά προσέγγιση 100 εκατομμύρια ενήλικες, σε ποικίλο βαθμό (18).

Η επίδραση της περιτομής στην ερωτική ευχαρί­στηση και του άντρα και της γυναίκας δεν έχει επαρ­κώς μελετηθεί. Μελέτη βασισμένη σε ερωτηματολό­για σε άντρες με και χωρίς περιτομή δείχνει ότι υπάρχει μείωση της ευχαρίστησης από τον αυνανι­σμό και από τη σεξουαλική επαφή, πιθανώς λόγω επιπλοκών του χειρουργείου και απώλειας των νευ­ρικών απολήξεων (19), ενώ σε άλλες μελέτες τα αποτελέσματα είναι ποικίλα (20,21,22,23), γεγονός που τονίζει τη σημασία της σωστής ενημέροισης για τα αποτελέσματα αυτά πριν από την επέμβαση. Σε άλλη μελέτη με ερωτηματολόγια σε γυναίκες οι οποίες είχαν εμπειρίες με συντρόφους που είχαν υποστεί περιτομή και με συντρόφους χωρίς περιτο­μή, φαίνεται ότι οι γυναίκες, όσον αφορά την ερωτική συνεύρεση τους, είχαν προτίμηση στο μη περιτετμημένο πέος, σε σύγκριση με το περιτετμημένο (24). Εκτός, όμως, από τις μακροπρόθεσμες συνέπειες στην ερωτική διέγερση, έχουν αναφερθεί ψυχολογι­κές και κοινωνικές επιπτώσεις. Η απώλεια ενός τμή­ματος του ανθρώπινου σώματος μπορεί να προκαλέ­σει άγχος, κατάθλιψη, αλλαγή στον τρόπο αντίληψης του σώματος, αίσθημα ακρωτηριασμού, ακόμη και οργή ή αισθήματα αυτοκτονίας (18). Στον Πίνακα 2, συνοψίζονται τα υπέρ και τα κατά της περιτομής από ιατρικής και κοινωνικοψυχολογικής πλευράς.

Όσον αφορά την αποκατάσταση της ακροπο­σθίας μετά την περιτομή, έχουν γίνει αρκετές προ­σπάθειες από την αρχαιότητα (2). Οι χειρουργικές αυτές επεμβάσεις δεν έχουν καθιερωθεί, υπάρχουν λίγες μελέτες στη βιβλιογραφία και δεν υπάρχει επαρκής παρακολούθηση των ασθενών που έχουν υποβληθεί σε τέτοιου είδους θεραπείες.

Συνοψίζοντας, σύμφωνα με τους Breaud et al (25), αξίζει να θυμάται κανείς τον παραπάνω αλγό­ριθμο για την αντιμετώπιση της φίμωσης (Εικόνα 3).

Επίλογος

Γενικά, τα παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών με ακροποσθία που δεν τραβιέται προς τα πίσω και χωρίς κλινικά συμπτώματα δεν χρειάζονται καμία θεραπεία και θα πρέπει μόνο να παρακολουθού­νται κάθε έτος. Η σπανιότητα της φίμωσης πριν από αυτή την ηλικία πρέπει να επισημανθεί, αφού οι περισσότερες άσκοπες περιτομές εκτελούνται σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. Οι γονείς πρέπει να κα­θησυχαστούν ότι η κατάσταση αυτή σχεδόν πάντοτε περνά με το χρόνο. Επίσης, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να προσπαθήσουν να έλξουν βίαια προς τα πίσω την ακροποσθία του παιδιού τους. Η καλύ­τερη γνώση των διαταραχών της ακροποσθίας από τον γενικό ιατρό και τον παιδίατρο θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των παραπομπών τέτοιων πε­ριστατικών στα εξωτερικά ιατρεία της παιδοχειρουργικής. Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία αναγνωρίζει ότι η περιτομή σε νεογέννητα έχει κιν­δύνους αλλά και οφέλη και ότι η απόφαση για την εκτέλεση της πρέπει να είναι θέμα επιλογής της οι­κογένειας και του γιατρού της. Η περιτομή, λοιπόν, δεν θα πρέπει να αποφεύγεται, αλλά θα πρέπει να πραγματοποιείται με σωστό τρόπο, ώστε να απο­φεύγουμε τις επιπλοκές της επέμβασης.

Φίμωση και περιτομή στα παιδιά       Τό ίδιο κείμενο σε pdf    εδώ

Πηγή: Παιδιατρική Τόμος 71 Τεύχος 5 Σεπτέμβριος – Οκτώβριος  2008  

Γ.  Σακελλάρης, I. Μπουλουκάκη, Α. Δημοπούλου, Γ. Χαρίσης