03-10-2011
0 λόγος που τα παιδιά εκδηλώνουν πολύ συχνά λοιμώξεις είναι γιατί στερούνται των ειδικών αμυντικών μηχανισμών, κυρίως αντισωμάτων έναντι διαφόρων μικροοργανισμών, ιδιαίτερα όσο βρίσκονται σε μικρή ηλικία. Μετά την ηλικία των 6-12 μηνών, που χάνουν τη μεταβιβαζόμενη από τη μητέρα τους ανοσία, γίνονται πιο ευαίσθητα και ευάλωτα στις διάφορες λοιμώξεις.
Από την άλλη πλευρά, οι Βρεφονηπιακοί σταθμοί και τα σχολεία ευνοούν την ανάπτυξη και τη μετάδοση τέτοιου είδους λοιμώξεων, λόγω της στενής και παρατεταμένης επαφής που έχουν τα παιδιά.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 τα περισσότερα παιδιά πήγαιναν για πρώτη φορά σε κάποιας μορφής συγκέντρωση με συνομηλίκους τους σε ηλικία 5-6 ετών, ενώ σήμερα τα περισσότερα παιδιά έχουν τέτοιου είδους εμπειρίες από πολύ μικρότερη ηλικία, ακόμη και από τη βρεφική ηλικία.
Λόγω του ότι σήμερα οι περισσότερες μητέρες εργάζονται, τα παιδιά περνούν πολλές ώρες με συνομηλίκους τους. οι οποίοι μπορεί να είναι υγιείς, αλλά μπορεί και να είναι φορείς διαφόρων ιογενών ή μικροβιολογικών νοσημάτων. Tα νοσήματα αυτά πολλές φορές μεταδίδονται και κατά το διάστημα που προηγείται της εκδήλωσης των πρώτων συμπτωμάτων ή ακόμη και μετά την ανάρρωση.
Βέβαια, στη μετάδοση των νοσημάτων Βοηθάει πολύ και ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρονται μεταξύ τους τα παιδιά, καθώς συνήθως έρχονται πολύ κοντά μεταξύ τους και πολλές φορές αναμειγνύουν εκκρίσεις τους, κυρίως ρινοφαρυγγικές, μέσω των χεριών τους.
Έχει υπολογιστεί ότι τα παιδιά ηλικίας μικρότερης των 4 ετών Βάζουν το χέρι τους στη μύτη ακόμη και ανά 3 λεπτά και ότι η επαφή μολυσμένων χεριών μπορεί να μεταδώσει μικροοργανισμούς μέσα σε μόλις 15 δευτερόλεπτα. Και μόνο αυτοί οι παράγοντες δείχνουν πόσο εύκολο είναι να αναπτυχθούν και να μεταδοθούν λοιμώξεις στο περιβάλλον του παιδικού σταθμού ή του σχολείου.
Ένας από τους κύριους παράγοντες που συμβάλλουν στη μετάδοση διαφόρων νοσημάτων και λοιμώξεων στουςβρεφονηπιακούς σταθμούς είναι τα ακατάλληλα κτίρια, καθώς πολύ συχνά πρόκειται για παλιές μονοκατοικίες που έχουν μετατραπεί σε παιδικούς σταθμούς, χωρίς ειδική διαρρύθμιση.
Η έλλειψη ειδικών χώρων περιποίησης και ατομικής υγιεινής των βρεφών είναι ουσιώδους σημασίας, ενώ τις περισσότερες φορές ακόμη και η εκπαίδευση του προσωπικού είναι ανεπαρκής. Αυτό συμβαίνει γιατί πολλοί από τους εργαζόμενους σε παιδικούς σταθμούς απασχολούνται περιστασιακά στους χώρους αυτούς μέχρι να βρουν κάποια άλλη δουλειά και δεν είναι εκπαιδευμένοι, ώστε να γνωρίζουν τι ακριβώς πρέπει να κάνουν, πώς να το κάνουν και πότε πρέπει να το κάνουν.
Επιπλέον, η επιτήρηση των μεγαλύτερων παιδιών, όσον αφορά στην καθαριότητα, την ανταλλαγή αντικειμένων και την επαφή με μικρότερης ηλικίας παιδιά, είναι ελλιπής. Ο συγχρωτισμός των παιδιών διαφόρων ηλικιών αυξάνει τις πιθανότητες μετάδοσης γαστρεντερίτιδων. Ένα μεγαλύτερο παιδί που πηγαίνει μόνο του στην τουαλέτα και δεν τηρεί τους κανόνες υγιεινής μπορεί να μεταδώσει εύκολα μικροοργανισμούς με επαφή των χεριών.
Λανθασμένη κίνηση, τέλος, είναι και η επιστροφή ενός παιδιού που πάσχει από κάποια λοίμωξη στο σχολείο πριν από την πλήρη ανάρρωση του.
Όσον αφορά στην επιδημιολογία των λοιμώξεων στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, τα παιδιά που πηγαίνουν σε αυτούς παθαίνουν λοιμώξεις του αναπνευστικού και του γαστρεντερικού (διαρροϊκά σύνδρομα) σε διπλάσια συχνότητα από τα παιδιά που μένουν στο σπίτι. Αξίζει να σημειωθεί ότι το παιδί αντιμετωπίζει τον μέγιστο κίνδυνο νόσησπς από γαστρεντερίτιδα κατά τις k πρώτες εβδομάδες μετά την ένταξη του σε παιδικό σταθμό.
Συχνότερες λοιμώξεις στα σχολεία είναι οι Βακτηριακές, όπως π οξεία μέση ωτίτιδα και η μηνιγγίτιδα, ενώ η συχνότητα και η σοβαρότητα των ιογενών λοιμώξεων του αναπνευστικού και του πεπτικού είναι μικρότερη. Πιο συνήθεις είναι οι λοιμώξεις του τύπου ανεμοβλογιάς και λοιμώδους μονοπυρήνωσης, όπως επίσης και οι στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις, που είναι πιο συνήθεις στις ηλικίες 5-15 ετών. Στον χώρο αυτό, βέβαια, ανήκει και π φαρυγγοαμυγδαλίτιδα. η οποία αναφέρθηκε προηγουμένως.
Η μετάδοση των διαφόρων λοιμωδών παραγόντων γίνεται πρώτα απ’ όλα με άμεσπ επαφή με τα χέρια. Όταν οι άνθρωποι που περιποιούνται τα παιδιά στους παιδικούς σταθμούς ή ακόμη και οι γιατροί, δεν πλένουν καλά τα χέρια τους, μπορούν να μεταδώσουν τη λοίμωξη από την οποία πάσχει ένα παιδί σε άλλα. Λοιμώξεις που μπορούν πολύ εύκολα να μεταδοθούν με αυτόν τον τρόπο είναι οι σταφυλοκοκκικές, το μολυσματικό κηρίο. η φθειρίαση του τριχωτού της κεφαλής, η μικροβιακή επεφυκίτιδα, η λοίμωξη από μεγαλόιό και η λοίμωξη από έρπητα. Ορισμένες από αυτές, όπως π φθειρίαση του τριχωτού της κεφαλής, μεταδίδονται και με την από κοινού χρήση αντικειμένων, για παράδειγμα ένα καπέλο.
Ωστόσο, ορισμένες λοιμώξεις μεταδίδονται και με έμμεση επαφή, δηλαδή με την ανταλλαγή αντικειμένων μεταξύ των παιδιών. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός, ο ιός που προκαλεί βρογχιολίτιδα, τη συχνότερη αποφρακτική οξεία πνευμονοπάθεια της βρεφικής ηλικίας εξαιτίας της οποίας προσκομίζονται τα βρέφη στο νοσοκομείο με δύσπνοια έστω και για λίγες ημέρες, οι υπόλοιποι ρινοϊοί και αδενοϊοί που ευθύνονται για τις κοινές λοιμώξεις του αναπνευστικού, οι σαλμονέλες, οι σιγκέλες και ο ιός της ηπατίτιδας Α.
Η ηπατίτιδα Α μεταδίδεται με τη στοματοπρωκτική οδό. διαφοροποιούμενη από την ηπατίτιδα Β που μεταδίδεται με τα βιολογικό υλικά του αίματος ή του σπέρματος.
Κοινός παρονομαστής των άμεσα και έμμεσα μεταδιδόμενων παραγόντων είναι η επιδημιολογική παρέμβαση, που μπορεί να είναι απλά η διατήρηση τπς καθαριότητας των χεριών. Πλένοντας καλά τα χέρια μας, αποφεύγουμε τη μετάδοση νοσημάτων, είτε άμεσα είτε έμμεσα.
Στην έμμεση μετάδοση, ειδικά στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, κυρίαρχο ρόλο παίζουν τα παιχνίδια που ανταλλάσσουν μεταξύ τους τα παιδιά. Όπως θα δούμε στη συνέχεια, τα παιχνίδια πρέπει να έχουν ορισμένες προδιαγραφές προκειμένου να μην δημιουργούν προβλήματα όταν τα ανταλλάσσουν τα παιδιά.
Υπάρχουν, ωστόσο, λοιμώδεις παράγοντες που μεταδίδονται με μεγάλα σταγονίδια. Η μετάδοση γίνεται ουσιαστικά με τον βήχα. Επομένως, στα μέτρα προφύλαξης περιλαμβάνεται και η τήρηση απόστασης (ενάμισι μέτρο και περισσότερο). Σταγονίδια μπορεί, επίσης, να βγαίνουν και με την προφορά του γράμματος -τ-. Με τον τρόπο αυτό μεταδίδονται συνήθως ο αναπνευστικός ιός, οι ιοί της γρίπης και της παραγρίπης, οι ρινοϊοί και ο αιμόφιλος της ινφλουένζας τύπου Β, ένα μικρόβιο το οποίο προκαλεί σοβαρές διεισδυτικές λοιμώξεις στα παιδιά, μηνιγγίτιδα, σηψαιμία, ακόμη και πνευμονία.
Ευτυχώς, χάρις στην προληπτική χορήγηση του εμβολίου του αιμόφιλου. η οποία ξεκίνησε πριν από μία δεκαετία περίπου και έχει εξαιρετικά αποτελέσματα, συναντάμε πλέον όλο και λιγότερο το μικρόβιο αυτό, τουλάχιστον στη χειρότερη μορφή του, τη μηνιγγίτιδα.
Aλλα μικρόβια που μεταδίδονται με τον τρόπο αυτό είναι ο μηνιγγιτιδόκοκκος. ο στρεπτόκοκκος της πνευμονίας ή πνευμονιόκοκκος (φορέας του οποίου έχει βρεθεί ότι μπορεί να είναι μέχρι και το 50% των παιδιών κάτω των 2 ετών στην Αμερική) και ο αιμολυτικός στρεπτόκοκκος ομάδας Α (φορέας του οποίου μπορεί να είναι ακόμη και το 30% των παιδιών), ο οποίος ευθύνεται για τις στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις στα σχολεία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τρία τελευταία μικρόβια που αναφέρθηκαν μπορεί να βρίσκονται φυσιολογικά στον λαιμό μας. χωρίς να μας ενοχλούν και να εκδηλώσουν λοίμωξη, με όλα τα επακόλουθα, όταν κάποια στιγμή περάσουμε μία ίωση και το αμυντικό μας σύστημα είναι ευάλωτο.
Ένας σημαντικός τρόπος πρόληψης της μετάδοσης είναι η χρήση προσωπίδας, κυρίως όταν κάποιος αντιμετωπίζει τέτοιου είδους προβλήματα και έρχεται σε επαφή με τα παιδιά.
Στις λοιμώξεις που μεταδίδονται με μικρά σταγονίδια ανήκουν η ιλαρά, η ερυθρά και η παρωτίτιδα, νοσήματα τα οποία ο ιδιαίτερα επιτυχημένος προληπτικός εμβολιασμός τείνει να καταστήσει παρελθόν, η ανεμοβλογιά, για την οποία δεν κυκλοφορεί ακόμη εμβόλιο στη χώρα μας, ο κοκκύτης, η φυματίωση και οι μυκητιάσεις.
Με τον ίδιο τρόπο, Βέβαια, μεταδίδεται και η γρίπη. Εκτός, όμως από τη μετάδοση του ιού με μικρά σταγονίδια, έχει παρατηρηθεί και μετάδοση μέσω του αέρα, καθώς όταν τα μικρά σταγονίδια αφυδατώνονται μπορούν να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις.
Λοιμώξεις που μεταδίδονται με άλλα Βιολογικά υλικά είναι η ηπατίτιδα Β και η επίκτητη ανοσολογική ανεπάρκεια (AIDS), νοσήματα στα οποία όμως δεν θα αναφερθούμε, καθώς ο χώρος για τον οποίο μιλάμε δεν δημιουργεί τέτοιου είδους προβλήματα.
Τέλος, παράγοντες που μεταδίδονται με συνδυασμένη μεταφορά είναι ο ιός της ανεμοβλογιάς, οι ρινοϊοί και ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός. Σύμφωνα με μία μελέτη, εάν σε περίοδο επιδημίας αναπνευστικού συγκυτιακού ιού βρεθεί ένα παιδί στο νοσοκομείο για ένα 24ωρο, οι πιθανότητες να «κολλήσει» είναι 45%, ενώ εάν παραμείνει στο νοσοκομείο για χρονικό διάστημα ενός μήνα, οι πιθανότητες αυτές ανέρχονται στο 100%.
Για τα γενικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνουμε για την πρόληψη της μετάδοσης των διαφόρων λοιμωδών νοσημάτων στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, καλό είναι να υπάρχουν γραπτές οδηγίες υγιεινής.
Οι οδηγίες αυτές αφορούν κατ αρχάς στην καθαριότητα του περιβάλλοντος, τον καθημερινό δηλαδή καθαρισμό των χώρων, των τραπεζιών, των δαπέδων, των πάγκων, των ειδών σίτισης, των κλινοσκεπασμάτων που πρέπει να είναι ατομικά για κάθε παιδί και να απολυμαίνονται εάν χρειαστεί να χρησιμοποιηθούν από άλλο παιδί, καθώς επίσης και των παιχνιδιών.
Tα παιχνίδια που χρησιμοποιούνται από παιδιά κάτω των 2 ετών δεν πρέπει να είναι μαλακά και πρέπει να πλένονται κάθε μέρα, ενώ τα παιχνίδια που προορίζονται για μεγαλύτερα παιδιά πρέπει να πλένονται τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.
Γραπτές οδηγίες θα πρέπει να υπάρχουν επίσης και για το πρόγραμμα εμβολιασμών, οι οποίες θα υπενθυμίζουν στους γονείς τις υποχρεώσεις τους. Το βιβλιάριο υγείας και η συχνή παρακολούθηση του παιδιού από τον παιδίατρο συχνά λύνει αυτό το πρόβλημα.
Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρχουν οδηγίες για το προσωπικό όσον αφορά στην αντιμετώπιση ασθενών και τραυματιών (αν, πότε και με ποιον τρόπο πρέπει να τους πιάνουμε και να τους μετακινούμε, αν πρέπει να χρησιμοποιούμε γάντια, τι πρέπει να κάνουμε].
Ένα άλλο πολύ σημαντικό ζήτημα είναι η υγιεινή των ειδικών χώρων. Οι τουαλέτες θα πρέπει να καθαρίζονται και να απολυμαίνονται τακτικά, ενώ θα πρέπει να υπάρχει ειδικός χώρος για τη φροντίδα και αλλαγή των σπάργανων των παιδιών κάτω των 2 ετών.
Στη διαδικασία αυτή θα πρέπει να συμμετέχουν άτομα που δεν ασχολούνται με την εστίαση ή το τάισμα των παιδιών. Tα σπάργανα θα πρέπει να βρίσκονται στον χώρο που γίνεται η αλλαγή, ενώ θα πρέπει επίσης να υπάρχει ειδικός ποδοκίνητος κάδος για τα λερωμένα σπάργανα και να γίνεται ειδική αποκομιδή τους Tα μέτρα αυτά αποτελούν έναν αποτελεσματικό τρόπο για να μην μεταδίδονται λοιμώξεις του πεπτικού από παιδί σε παιδί στους παιδικούς σταθμούς.
Επιπλέον, η χρήση των καθισμάτων με δοχείο θα πρέπει να αποφεύγεται, ενώ εφόσον χρησιμοποιούνται θα πρέπει να προηγείται απολύμανση τουλάχιστον για δύο λεπτά με τα κατάλληλα υλικά. Καλύτερο είναι, Βέβαια, να μην χρησιμοποιούνται.
Τέλος, θα πρέπει να υπάρχουν νιπτήρες για το πλύσιμο των χεριών των μεγαλύτερων παιδιών και επιτήρηση, ώστε να ελέγχεται εάν πλένουν τα χέρια τους όπως πρέπει.
Το πλύσιμο των χεριών του προσωπικού έχει ασφαλώς πολύ μεγάλη σημασία. Το προσωπικό πρέπει να πλένει τα χέρια του αμέσως μόλις φτάσει στον σταθμό και πριν πιάσει κάποιο παιδί, πριν και αφού το αλλάξει, πριν μαγειρέψει, πριν σερβίρει, πριν και αφού ταΐσει κάποιο παιδί. Η τήρηση των κανόνων αυτών μπορεί να προλάβει τη μεταφορά νοσημάτων.
Τέλος, απαραίτητη στους παιδικούς σταθμούς είναι η παροχή ιατρικών υπηρεσιών και η επίβλεψη της τήρησης των προγραμμάτων πρόληψης και αντιμετώπισης των λοιμώξεων Πρέπει, δηλαδή, να υπάρχει ένας γιατρός, ο οποίος θα ελέγχει αν έχουν γίνει οι απαραίτητοι εμβολιασμοί, θα δίνει οδηγίες στο προσωπικό σχετικά με την προστασία της υγείας των παιδιών, θα εκπαιδεύει το προσωπικό και τους γονείς σε θέματα υγιεινής και θα αφήνει γραπτές οδηγίες όταν συμβεί κάτι στον σταθμό- Η αμοιβαία ενημέρωση μεταξύ του γιατρού και των γονέων στην περίπτωση προβλήματος κάποιου παιδιού θα πρέπει να είναι συνεχής.
Στα καθήκοντα του γιατρού περιλαμβάνεται και η ενημέρωση του προσωπικού του σταθμού, αλλά και των γονέων για τις ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι το παιδί δεν πρέπει να πάει στον παιδικό σταθμό.
Οι ενδείξεις αυτές είναι
α) όταν το παιδί αδυνατεί να παρακολουθήσει το ημερήσιο πρόγραμμα γιατί δεν αισθάνεται καλά,
β) όταν το παιδί έχει ανάγκη αυξημένης φροντίδας, δηλαδή όταν πρέπει κάποιος να είναι συνέχεια δίπλα του γιατί, αν και η .ασθένεια του φαίνεται να έχει περάσει, απαιτεί ακόμη προσοχή και
γ) όταν το παιδί έχει διάρροια με αίμα και βλέννα Στην περίπτωση αυτή, υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να έχει κάποιο λοιμογόνο παράγοντα, είτε ιογενή είτε μικροβιακό.
Αλλες περιπτώσεις που το παιδί δεν θα πρέπει να πάει στον σταθμό είναι
· Όταν παρουσιάζει συμπτώματα ύποπτα για μηνιγγίτιδα.
· Όταν έχει γαστρεντερίτιδα ή παθογόνο κολοβακτηρίδιο, επειδή έχουν πολύ μεγάλη μεταδοτικότητα.
· Όταν πάσχει από ερπητική στοματίτιδα, γιατί μεταδίδεται άμεσα με τις εκκρίσεις.
· Όταν έχει ηπατίτιδα Α.
· Σε περίπτωση αμυγδαλίτιδας. μολυσματικού κηρίου και οστρακιάς, το παιδί μπορεί να
επιστρέψει στο σχολείο 48 ώρες μετά τη χορήγηση του αντιβιοτικού.
· Σε περίπτωση ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας, ανεμοβλογιάς και κοκκύτη, ο γιατρός υποδεικνύει τον χρόνο που μπορεί το παιδί να επανέλθει στο σχολείο.
Όσον αφορά στα γενικά μέτρα πρόληψης των λοιμωδών νοσημάτων στα σχολεία, αυτά συνίστανται στη σωστή καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων, στον επαρκή αερισμό των αιθουσών διδασκαλίας και στην τήρηση και ολοκλήρωση των προγραμμάτων εμβολιασμού.
Ένα άλλο σημείο που χρειάζεται προσοχή είναι να μην αμελούμε τις επισκέψεις στον παιδίατρο μόλις το παιδί μεγαλώσει λίγο. Nα μην ξεχάσουμε, για παράδειγμα, το διπλό εμβόλιο (τετάνου-διφθερίτιδας], π πρώτη δόση του οποίου πρέπει να χορηγείται στην ηλικία των 14-16 ετών και στη συνέχεια να επαναλαμβάνεται κάθε 10 χρόνια. Γενικά, καλό είναι να γίνεται ένας έλεγχος στο παιδί όταν φθάσει στην προεφηβική ηλικία, κυρίως όσον αφορά στο Βιβλιάριο υγείας.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η μετάδοση των λοιμωδών νοσημάτων είναι συχνότερη στους Βρεφονηπιακούς σταθμούς σε σύγκριση με τα σχολεία. Οι εμβολιασμοί ελάττωσαν σημαντικά τη νοσηρότητα των παιδιών, τόσο στους βρεφονηπιακούς σταθμούς όσο και στα σχολεία, ενώ η τήρηση των κανόνων ατομικής υγιεινής και των μέτρων επιδημιολογικήςπαρέμβασης συνεισφέρει σημαντικά στην ελάττωση της συχνότητας μετάδοσης των λοιμώξεων που δεν καλύπτονται ακόμα μεεμβολιασμούς.
Μαθιουδάκης Ιωάννης. Επίκουρος Καθηγητής, ΠΓΝ Παίδων «Π. ? Α Κυριακού»
