ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΦΗΒΟ

02-12-2007 

 

 

Δημήτριος Π. Χιώτης

 

Παιδίατρος – Ενδοκρινολόγος

 

 

 

Η συχνότητα της Παιδικής Παχυσαρκίας έχει παγκοσμίως αυξηθεί και γίνεται ολοένα μεγαλύτερο το πρόβλημα για τη δημόσια Υγεία. Στη χώρα μας το πρόβλημα της παχυσαρκίας έχει γίνει έντονο τα τελευταία χρόνια, όπως φαίνεται από διάφορες ερευνητικές μελέτες που γίνονται από επιστημονικά κέντρα των Αθηνών ή της περιφέρειας.

 

Στην Ελλάδα οι γενιές της τελευταίας 20ετίας έχουν παχύνει σημαντικά και ανησυχητικά. Ο μέσος 18χρονος Έλληνας και Ελληνίδα είναι κατά τι παχύτεροι από τους αντίστοιχους Αμερικανόπαιδες. Αυτό προκύπτει από πρόσφατη μελέτη που έγινε στην ευρύτερη περιοχή Αθηνών (2000 – 2001) από την Ενδοκρινολογική Μονάδα της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με σκοπό την δημιουργία Εθνικών προτύπων ανάπτυξης.

 

Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής συγκρινόμενα με πρόσφατη Αμερικανική μελέτη του 2000, την CDC, έδειξαν ότι ο 18χρονος ΄Έλληνας και Ελληνίδα είναι πιο παχύσαρκοι από τους αντίστοιχους Αμερικανόπαιδες. Τα δεδομένα αυτά ενδεχομένως να αποτυπώνουν το πρόβλημα της ολοένα αυξανόμενης συχνότητας της Παχυσαρκίας και στη χώρα μας και καλόν είναι όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς έγκαιρα να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να αποφευχθούν οι μεταγενέστερες δυσμενείς συνέπειες της παχυσαρκίας.

 

Γιατί η παχυσαρκία μαζί με την αυξημένη χοληστερίνη και την υπέρταση, αν δεν θεραπευτούν γρήγορα – από την μικρή ηλικία – φθείρουν τον οργανισμό, γι’ αυτό τα νοσήματα αυτά λέγονται νοσήματα φθοράς.

 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει χαρακτηρίσει την Παχυσαρκία ως νόσο. Σήμερα όλα τα δεδομένα βεβαιώνουν ότι η παχυσαρκία θα είναι η πιο διαδεδομένη μη μεταδοτική νόσος του 21ου αιώνα που λαμβάνει διαστάσεις πανδημίας.

 

Παχύσαρκο είναι το παιδί εκείνο που έχει υπερβολική άθροιση λίπους από διαταραχή του ενεργειακού ισοζυγίου. Το βάρος του είναι 10, 20,30 kgr πάνω από το κανονικό του και μερικές φορές και παραπάνω.

 

Σε κάθε περίπτωση παχύσαρκου παιδιού θα πρέπει να γνωρίζουμε το σημαντικότερο αίτιο που την προκαλεί. Δηλαδή να γνωρίζουμε αν η παχυσαρκία του παιδιού ή του εφήβου οφείλεται:

 

1.       Σε γενετική προδιάθεση δηλαδή να οφείλεται στα γονίδια, στην κληρονομικότητα.

 

2.       Σε υπερσιτισμό ή λανθασμένη διατροφή.

 

3.       Σε ελαττωμένη κινητικότητα.

 

4.       Σε ορμονική διαταραχή (σπάνια) όπως υποθυρεοειδισμό, σύνδρομο Cushing (είτε από ενδογενή έκκριση κορτιζόλης είτε εξωγενώς λαμβανόμενη), σε υπερινσουλινισμό δηλαδή αυξημένη έκκριση ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος, είτε σε διάφορα σύνδρομα όπως το Prader-Willi όπου η διαταραχή οφείλεται στον υποθάλαμο και τα παιδιά αυτά τρώνε πάρα πολύ, χωρίς μέτρο κορεσμού.

 

5.       Σε ψυχολογικά προβλήματα. Εδώ εντάσσεται η διαταραγμένη σχέση μητέρας – παιδιού, η λανθασμένη εικόνα που έχει το ίδιο το παιδί για τον εαυτό του, η απομόνωση, κατάθλιψη που συχνά οδηγεί σε υπερφαγία σαν εκδήλωση καταφυγής.

 

 

 

Πάνω από το 95% των περιπτώσεων παχύσαρκων παιδιών, η παχυσαρκία τους οφείλεται σε υπερσιτισμό και μειωμένη κινητικότητα και χαρακτηρίζεται ως απλή παχυσαρκία.

 

 

 

 

 

ΑΔΡΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

 

Οι Παιδίατροι – Ενδοκρινολόγοι έχουν διάφορους τρόπους για να εκτιμήσουν τον βαθμό της παχυσαρκίας κάθε παιδιού ή εφήβου. Οι πλέον απλοί και εύχρηστοι είναι:

 

1. Τα διαγράμματα ανάπτυξης, δηλαδή οι εκατοστιαίες θέσεις ύψους και βάρους που περιέχονται στα βιβλιάρια Υγείας του παιδιού που τα παραλαμβάνουν από τα μαιευτήρια με την γέννηση του μωρού. Μάλιστα τα τελευταία δύο χρόνια στα βιβλιάρια αυτά έχουν περιληφθεί πίνακες ανάπτυξης από 0 – 18 ετών, που αφορούν αμιγή Ελληνικό πληθυσμό. Παχύσαρκο βάσει των διαγραμμάτων αυτών είναι το παιδί που το βάρος του είναι δύο σταθερές αποκλίσεις μεγαλύτερο του αναμενόμενου για το ανάστημά του και για το φύλο του.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Το πάχος της δερματικής πτυχής. Είναι πιο ακριβής τρόπος εκτίμησης της παχυσαρκίας. Ο προσδιορισμός του πάχους της δερματικής πτυχής γίνεται με ειδικό διαβήτη σε συγκεκριμένες περιοχές του σώματος όπου το δέρμα μπορεί να υψωθεί σε πτυχή. Διάφοροι ερευνητές έχουν προσδιορίσει εκατοστιαίες θέσεις πάχους δερματικής πτυχής.

 

Τα τελευταία χρόνια πιο συχνός και εύχρηστος τρόπος, αλλά και διεθνώς αποδεκτός για την εκτίμηση της παχυσαρκίας είναι ο δείκτης μάζας σώματος

 

 

 

ΔΜΣ: Βάρος (kgr) / Ύψος (m2)

 

 

 

Δηλαδή είναι το πηλίκον του βάρους σώματος που εκφράζεται σε χιλιόγραμμα, προς το ύψος, σε μέτρα στο τετράγωνο.

 

 

 

 

 

ΤΙ ΞΕΡΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΕΙΚΤΗ ΜΑΖΑΣ ΣΩΜΑΤΟΣ;

 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει καθορίσει τιμές για τον δείκτη μάζας σώματος των ενηλίκων και θεωρεί:

 

 ΒΜΙ (kgr/m2)

 

                Ελλιποβαρή                                           < 18,5

 

                Φυσιολογικού βάρους                         18,5 – 24,9

 

                Υπέρβαρος                                            25,0 – 29,9

 

                Παχύσαρκος:        Ελαφρά  30,3 – 34,5

 

                                                Μέτρια    35 – 39,5

 

                                                Σοβαρά  > 40

 

Ο δείκτης μάζας σώματος γνωστός ως ΒΜΙ (Body Mass Index) αποτελεί παράγοντα ελέγχου του λίπους και χρησιμοποιείται για να ορίσει το υπέρβαρο και την παχυσαρκία καθώς συσχετίζεται σε ικανοποιητικό βαθμό με ακριβέστερα μέτρα σωματικού λίπους και λαμβάνεται από κοινώς διαθέσιμα δεδομένα, το βάρος και το ύψος. Οι τιμές ΔΜΣ κατά την διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ζωής αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση υπέρβαρου ή παχύσαρκου ενήλικα και των κινδύνων για αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα.

 

 

 

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ

 

Υπάρχουν οι άμεσες που αφορούν στη σωματική τους ανάπτυξη που οι πλέον εμφανείς είναι: Αναδιπλώσεις και ραβδώσεις του δέρματος, τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι δυσανάλογα λεπτά. Τα περισσότερα παχύσαρκα παιδιά έχουν βλαισά γόνατα και ισχία, η κοιλιά προέχει και υπάρχει απόκρυψη του πέους από το λίπος και οι γονείς και τα ίδια τα παιδιά ανησυχούν για «μικρό πέος». Αρκετά παχύσαρκα παιδιά παρουσιάζουν απνοϊκές κρίσεις κατά τον ύπνο.

 

Οι μεταγενέστερες εκδηλώσεις είναι ότι: στην νεαρά ενήλικο ζωή τα περισσότερα παχύσαρκα παιδιά θα παρουσιάσουν προβλήματα από το καρδιαγγειακό σύστημα, λόγω υπερχοληστεριναιμίας, διαταραχής των λιπιδίων του αίματος και αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Ακόμα σχεδόν όλα τα παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι έχουν υπερινσουλιναιμία, αντίσταση στην ινσουλίνη, διαταραχή στην ανοχή γλυκόζης, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Πολλά παχύσαρκα κορίτσια παρουσιάζουν διαταραχές εμμήνου ρύσεως.

 

Τέλος τα παχύσαρκα παιδιά έχουν επιπτώσεις με την κοινωνική τους ανάπτυξη και με την ψυχική τους ισορροπία. Είναι γνωστό ότι τα παχύσαρκα παιδιά δεν λαμβάνουν μέρος στα ομαδικά παιχνίδια και δεν είναι επιδέξια στα αθλητικά παιχνίδια γι’ αυτό και ζητούν να απαλλαγούν από το μάθημα της γυμναστικής.

 

Οι ψυχολογικές επιπτώσεις: Τα παχύσαρκα παιδιά θεωρούν τους εαυτούς τους σαν «μη φυσιολογικά όντα». Συχνά δέχονται πειράγματα και δυσμενή σχόλια από την οικογένεια και από τους φίλους τους. Έτσι το παχύσαρκο παιδί έχει κακή αυτοεκτίμηση, απομονώνεται, οδηγείται σε κατάθλιψη με αποτέλεσμα μείωση της σωματικής άσκησης και καταφυγή στο φαγητό, ως μόνη διέξοδο.

 

 

 

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ

 

                Εφ’ όσον ως αναφέρθηκε η παχυσαρκία πάνω από 95% είναι απλή, η αντιμετώπιση περιλαμβάνει 3 σκέλη:

 

1)       Δίαιτα (που καλόν είναι να αναφέρεται ως σωστή διατροφή, γιατί είναι η διατροφή που πρέπει να κάνει ο καθένας μας αν θέλει να διατηρήσει το σωστό του βάρος)

 

2)       ʼσκηση

 

3)       Ψυχολογική υποστήριξη

 

Ας αναφερθούμε αναλυτικά στο καθένα.

 

 

 

 

 

ΔΙΑΙΤΑ

 

                Πρέπει να είναι:

 

·          Πλούσια σε πρωτεΐνη

 

·          Περιορισμένη σε λίπος

 

·          Προσεκτικά μειωμένη σε θερμίδες

 

·          Επαρκής σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία

 

Σκοπός: είναι η μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους μέσα από μια συντηρητική διαιτητική αγωγή που διαμορφώνει σωστές διατροφικές συνήθειες, χωρίς να αναστέλλει τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού.

 

                Η κατανομή των θρεπτικών συστατικών πρέπει να είναι:

 

                                50 – 60%  υδατάνθρακες

 

                                25 – 30%  λίπη

 

                                10 – 15%  πρωτεΐνες

 

 

 

ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ

 

Ένα παιδί ανάλογα με την ηλικία του χρειάζεται κάθε μέρα πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας, ώστε να καλύπτει και να αναπληρώνει τις ανάγκες της ανάπτυξης. Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κρέας, το ψάρι, το κοτόπουλο και τα αυγά καλύπτουν καθημερινά τις ανάγκες του παιδιού σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας.

 

 

 

ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ

 

Φρούτα, λαχανικά, ψωμί, ζυμαρικά, πατάτες, όσπρια είναι απαραίτητα για τη σωστή διατροφή του παιδιού στην αναλογία που προηγουμένως αναφέρθηκε. Τα νωπά φρούτα και τα λαχανικά παρέχουν καθημερινά στον οργανισμό του παιδιού τις απαραίτητες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που χρειάζεται. Παράλληλα προσφέρουν και φυτικές ίνες απαραίτητες στη σωστή λειτουργία του πεπτικού συστήματος.

 

 

 

ΛΙΠΗ

 

Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας παίζει ο περιορισμός των λιπαρών. Αυτό επιτυγχάνεται με τη μείωση της πρόσληψης ζωικών λιπαρών όπως κατανάλωση μερικώς αποβουτυρωμένου γάλατος, αποφυγή κρεάτων υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος, περιορισμός τηγανισμένων τροφίμων, των γλυκισμάτων και έτοιμων παρασκευασμάτων του εμπορίου, καθώς και τον περιορισμό το προστιθέμενου λίπους μαγειρέματος.

 

Πως πρέπει να είναι το διαιτολόγιο του παχύσαρκου παιδιού και εφήβου; Πρέπει:                – Να μην είναι μονότονο

 

                                – Να είναι όσο το δυνατό γευστικότερο

 

                                – Να είναι ωραία σερβιρισμένο

 

Ένας πρακτικός κανόνας για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η «Πυραμίδα» της διατροφής. Αυτό που σήμερα ονομάζουμε μεσογειακή διατροφή. (Εικόνα).

 

 

 

 

 

 

 

 

Γενικά ένα παχύσαρκο παιδί πρέπει να ακολουθεί τις εξής Βασικές Διαιτητικές αρχές:

 

 

 

·          Πρέπει να γίνεται κατανομή της τροφής του 24ώρου σε πολλά μικρά γεύματα (5-6 ημερησίως).

 

·          Τα γεύματα να είναι ισορροπημένα δηλαδή να περιέχουν λευκώματα – υδατάνθρακες – λίπη – ίνες στις αναλογίες που έχουν αναφερθεί.

 

·          Χορήγηση σωστής ποσότητας θερμίδων για το συγκεκριμένο άτομο.

 

·          Αποφυγή λήψεων σακχαρούχων ποτών, αναψυκτικών, φρουτοχυμών κονσερβοποιημένων.

 

·          Απαραίτητο είναι η τροφή να περιέχει άφθονο κυτταρινικό υπόστρωμα, που αυτό προσφέρεται με το να τρώει το παιδί χορταρικά.

 

·          Κάθε γεύμα πρέπει να περιέχει οπωσδήποτε λευκώματα (στις αναλογίες που αναφέρθηκαν).

 

·          Απαγορεύεται η παράλειψη γευμάτων ή ολική νηστεία γιατί έχει αρνητική επίδραση στη ψυχική υγεία του παιδιού.

 

 

 

ʼΣΚΗΣΗ

 

Αποτελεί βασικό άξονα στη θεραπευτική αγωγή για την απώλεια βάρους. Αποσκοπεί να δαπανήσει το παχύσαρκο παιδί περισσότερη ενέργεια, ώστε να επιτευχθεί μείωση του σωματικού λίπους και ευεξία.

 

Κατάλληλες ασκήσεις: είναι το βάδισμα, κολύμβηση, ποδηλασία, χορός, jogging, tennis, καθημερινά για 30΄. Έχει βρεθεί ότι επιτυγχάνεται σημαντική απώλεια βάρους μετά από 4 μήνες συνεχούς άσκησης.

 

 

 

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

 

Η ύπαρξη ψυχολογικών προβλημάτων στα παχύσαρκα παιδιά, δεν σημαίνει ότι θα τα οδηγήσουμε στον Ψυχίατρο. Θα γίνει από τον θεράποντα γιατρό, παιδίατρο ή παιδοενδοκρινολόγο αλλά και από το οικογενειακό περιβάλλον, για ψυχολογική στήριξη και μόνον βαριές περιπτώσεις θα οδηγηθούν στον ψυχίατρο.

 

Στην εφηβεία παρουσιάζονται εντονότερα τα προβλήματα, γιατί το παιδί τότε ασχολείται έντονα με τον εαυτό του και την εξωτερική του εμφάνιση. Η παραμόρφωση της εικόνας του εαυτού του συχνά τον οδηγεί σε κατάθλιψη, με αποτέλεσμα απομόνωση – περιορισμό της σωματικής δραστηριότητας, καταφυγή στο φαγητό σαν μόνη διέξοδο στο πρόβλημά του. Κάποια στιγμή παίρνει την απόφαση να χάσει βάρος, ακολουθεί κάποια δίαιτα που διάβασε συνήθως σε κάποιο περιοδικό ή του έδωσε κάποιος φίλος του, βάζει μικρά χρονικά περιθώρια να χάσει βάρος, πράγμα που δεν το κατορθώνει, απογοητεύεται, βρίσκει διέξοδο πάλι στο φαγητό κα γίνεται αυτός ο φαύλος κύκλος.

 

Στην αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας δεν χρησιμοποιούνται φάρμακα, ανορεξιογόνα (ούτε τα ευρέως γνωστά για την παχυσαρκία των ενηλίκων Ορλιστάτη και Σιμπουτραμίνη). Επίσης δεν ενδείκνυται χειρουργική αντιμετώπιση για την παιδική παχυσαρκία.

 

 

 

ΠΡΟΛΗΨΗ

 

Εφ’ όσον δεν υπάρχουν φάρμακα ή μαγικές συνταγές, μένει στο ίδιο το άτομο να φυλαχτεί από την παχυσαρκία του. Για το σκοπό αυτό απαιτείται η συνεργασία των γονιών, ακόμα γιαγιάδων και παππούδων, των δασκάλων και των γιατρών (παιδιάτρων – ενδοκρινολόγων). Πως επιτυγχάνεται αυτό:

 

·          Με το να τρώει σωστή διατροφή από τη βρεφική ηλικία.

 

·          Τα παχουλά μωρά να εντοπίζονται έγκαιρα και να τους γίνεται περιορισμός του γάλατος και γενικά της τροφής.

 

·          Όχι ζάχαρη και δημητριακά στο γάλα ιδίως σοκολατούχα.

 

·          Αποφυγή γλυκών – αναψυκτικών από την μικρή ηλικία.

 

·          Να εξαλειφθεί η νοοτροπία των γονέων ότι «το πάχος είναι υγεία».

 

·          Τα κυλικεία των σχολείων να προσεχθούν και να προσφέρουν υγιεινές τροφές.

 

·          Τα παιδιά να βρίσκουν «λίγο ελεύθερο χρόνο» για αθλοπαιδιές και σπορ.

 

·          Να κατανοηθεί από όλα τα μέλη της οικογένειας ότι αυτή είναι η σωστή διατροφή που πρέπει να την ακολουθούν όλοι τους,για όχι μικρή χρονική περίοδο, αλλά αυτή να γίνει τρόπος ζωής.

We are using cookies to give you the best experience. You can find out more about which cookies we are using or switch them off in privacy settings.
AcceptPrivacy Settings

GDPR